POWOŁAJ Z NAMI SĄD POWSZECHNY

Oto projekt ustawy o udziale obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, oparty na art. 182 Konstytucji RP oraz zasadach wynikających z pełnomocnictwa dla Pełnomocnika Narodu Polskiego (PNP)

• USTAWA z dnia … 2025 r.

o udziale obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

(w oparciu o art. 182 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz system pełnomocnictw obywatelskich)

Rozdział 1: Przepisy ogólne

• Art. 1. [Cel ustawy]

Ustawa określa zasady bezpośredniego udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, w szczególności przez Pełnomocników Narodu Polskiego (PNP) oraz obywateli, którym udzielono pełnomocnictw zgodnie z jawnie działającym systemem demokratycznym.

• Art. 2. [Podstawa konstytucyjna]

Udział obywateli wynika z art. 182 Konstytucji RP oraz art. 4 ust. 1 (suwerenność Narodu), z uwzględnieniem art. 87, art. 26 ust. 2 i art. 8 Konstytucji.

Rozdział 2: Struktura udziału obywatelskiego

• Art. 3. [Pełnomocnicy Narodu Polskiego jako organy wspierające wymiar sprawiedliwości]

Obywatele pełniący funkcję Pełnomocników Narodu Polskiego, Pełnomocników Rad Gminnych, Wojewódzkich i Krajowych (PNP, PRG, PRW, PRK) mają prawo do:

a) uczestniczenia w składach orzekających jako ławnicy-kontrolerzy,

b) opiniowania kandydatów na sędziów i prokuratorów,

c) przeprowadzania społecznych audytów legalności orzeczeń sądowych.

• Art. 4. [Powoływanie ławników spośród obywateli z pełnomocnictwami]

Do udziału w sprawach karnych, cywilnych i administracyjnych powołuje się ławników wyłącznie spośród obywateli posiadających pełnomocnictwo PNP lub pełniących funkcję PNP.

Listy ławników są zatwierdzane przez Radę Gminy Pełnomocników, a kontrolowane przez UCiDK.

• Art. 5. [Prawa i obowiązki ławników-obywateli]

Ławnicy mają prawo do:

zadawania pytań świadkom i stronom,

zgłaszania wniosków dowodowych,

zgłaszania zastrzeżeń co do legalności procesu.

Udział ławnika ma moc opiniującą, a w wyznaczonych sprawach – współdecydującą.

Rozdział 3: Jawność i kontrola demokratyczna

• Art. 6. [Jawność procesu i udział publiczny]

Wszystkie postępowania sądowe mają charakter jawny, z wyjątkiem ustawowo określonych przypadków.

Pełnomocnicy Narodu Polskiego mają prawo obserwacji i publikacji raportów społecznych z przebiegu postępowań.

• Art. 7. [Kontrola UCiDK nad orzecznictwem]

Urząd Cywilnej i Demokratycznej Kontroli (UCiDK) może złożyć sprzeciw wobec wyroków, które naruszają Konstytucję lub prawa obywatelskie.

Sprzeciw ten może być podstawą do wznowienia postępowania.

Rozdział 4: Ustanowienie nowych sądów obywatelskich

• Art. 8. [Sądy Pokoju Narodu Polskiego]

W każdej gminie mogą zostać powołane Sądy Pokoju Narodu Polskiego z udziałem PNP i obywateli.

Sądy te mają kompetencje do rozstrzygania sporów lokalnych, rodzinnych i administracyjnych.

W składzie orzekającym zasiada sędzia zawodowy oraz dwóch ławników wybranych spośród PNP.

• Art. 9. [Obowiązki sędziów i niezależność]

Sędziowie w nowym systemie są niezależni, ale ich działania podlegają jawnej ocenie społecznej.

Kandydaci na sędziów powinni być wcześniej ławnikami, nauczycielami prawa lub aktywnymi obywatelami z udzielonym pełnomocnictwem.

Rozdział 5: Przepisy końcowe

• Art. 10. [Wejście w życie]

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od ogłoszenia.

Minister Sprawiedliwości oraz UCiDK zostają zobowiązani do przedstawienia harmonogramu wdrożenia systemu sądów obywatelskich oraz systemu ławników z PNP w ciągu 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy.